اطلاعاتی مهم و مفید درباره زلزله
پديده های طبيعی در جهانی که ما زندگی می کنيم به چند دسته تقسيم می شوند که از آن جمله سوانح طبيعی نظير سيل طوفان , خشکسالی و آتشفشان ها و به ويژه زلزله از همه مخربتر و هراس انگيز تر می باشد .
زلزله پديده ای طبيعی است که بر اثر آزاد شدن ناگهانی قسمتی از انرژی ذخيره شده در پوسته زمين به وقوع می پيوندد. يکی از ويژگيهای اين پديده وقوع ناگهانی آن است ؛ بنابراين زمان دقيق وقوع آن با علم و دانش امروزی قابل پيش بينی نيست ؛ ولی متخصصان مهندسی زلزله و زمين شناسی با توجه به سابقه تاريخی وقوع زلزله ها می توانند مناطق لرزه خيز و ميزان خطر در آنها را پيش بينی نمايند .
يکی از کارآمدترين راههای تقليل ضايعات زلزله که بشر بدان دست يافته است , آموزش همگانی می باشد . نتايج آماری در کشورهای لرزه خيز دنيا که اصول پيشگيری و مديريت بحران را به دقت بکار می برند و مقايسه درصد تلفات کشورها با جوامعی که اين اصول را رعايت نمی کنند , نشان می دهد که آموزش چگونگی مقابله با زلزله نقش بسزايي در کاهش خطرات ناشی از آن دارد . مردمی که به هنگام بروز زلزله راههای مقابله با آن را فراگرفته باشند , به خوبی می توانند از عهده مقابله با خطر برآيند و خسارات ناشی از زلزله را به حداقل ممکن کاهش دهند .
زلزله يا زمين لرزه از آزاد شدن ناگهانی انرژی انباشته شده در سنگهای پوسته زمين به وجود می آيد , اين آزاد شدن انرژی از نقطه ای در عمق زمين به نام کانون زمين لرزه آغاز و با رها شدن انرژی به صورت امواج ، باعث لرزش سطح زمين و نهايتاً در صورت عدم ساخت اصولی ساختمان ها و سازه ها باعث تخريب می شود .
نخستين سوالی که در بحث آمادگی مطرح می شود . چگونگی ايمن سازی ساختمان هايي است که در هنگام ساخت کمتر به مقاومت آنها در مقابل زلزله توجه شده و يا وسايل درون آنها استحکام و ثبات لازم در مقابل لرزه ها را ندارند . پس برای ايمن سازی محيط مسکونی بايد اقدامات خود را در دو زمينه زير متمرکز کنيم :
الف)ايمن سازی سازه و بنا : ايمن سازی يعنی مشخص نمودن نقاط ضعف يک ساختمان در طراحی و اجرا و رفع آن ، اين کار با توجه به پيچيدگی و تخصصی بودن آن بايد توسط نيروهايي که دارای تخصص ويژه زلزله هستند انجام بگيرد کارشناسان اين رشته قادرند پس از بازديد از ساختمان برای ايمن سازی منازل شما طرح های مربوطه را ارائه نمايند ، در صورت نياز به اطلاعات بيشتر می توانيد با ستاد مديريت بحران محل زندگيتان تماس بگيريد .
در ساختن بناهای جديد , اصول و مقررات ايمنی و مقاومت ساختمان در برابرزلزله را به دقت رعايت کنيد .
اگر می خواهيد کار اساسی و اصولی انجام داده با شيد بهتر است همانگونه که در نکات هم ذکر گرديد به هنگام ساخت يا خريد هر ساختمانی موارد ايمنی را در نظر داشته و از خريد و يا احداث ساختمان در اين مناطق پرهيز نمائيد :
1- در نزديکی و روی گسل
2- در زمينهای سست و خاکهای رسی و نخاله های ساختمانی
3- در زمينهای با شيب تند و ناپايدار
4- در لبه شيب ها يا پرتگاه ها
ب) ايمن سازی دکوراسيون و لوازم خانگی و لوازم داخلی منزل : در صورتيکه منزل شما در برابر زلزله دوام بياورد ، ممکن است لوازم و دکوراسيون منزل موجب صدمه به اعضای خانواده شما گردد . پس ايمن سازی در داخل منزل را به همان اندازه ساخت جدی بگيرند و از آنجا که ممکن است نيروهای امدادرسان تا 72 ساعت پس از زلزله نتوانند کمک های اوليه را ارائه دهند؛ جراحاتی که در صورت پايدار بودن لوازم خانه هرگز بوجود نمي آيند . جراحتهای سطحی و کم اهميت ، می توانند آسيبهای جبران ناپذيری را بدنبال داشته باشد .
در همين راستا تعدادی از نکات مهم و دارای الويت که بايد مد نظر قرار بگيرند به قرار ذيل است :
1- تمام تابلوها را به ديوار مهار کنيد و از نصب تابلو بالای مکان خواب خود و فرزندانتان خودداری کنيد .
2- کتابخانه ، کمد لباس ، ساعت ديواری ، کامپيوتر و هر چيزی را که سقوط آن موجب صدمه زدن به کودکانتان
می گردد مهار کنيد و از مکان خواب آنان دور کنيد .
3- تختخواب را در کنار پنجره ها خصوصاً پنجره های بدون پرده های کلفت قرار ندهيد .سعی کنيد به وسيله چسباندن ضربدری نوار چسب پهن شفاف از خطر پراکنده شدن شيشه ها در سطح خانه پيشگيری کنيد ؛ زيرا شيشه های شکسته شده می تواند صدمات جبران ناپذيری را هنگام خروج سريع از منزل به شما و خانواده تان وارد کند در حاليکه ممکن است برق رفته و همه جا تاريک باشد ) ؛ فراموش نکنيد که بسياری از مشکلات زلزله با پايان يافتن حرکت زمين , تازه آغاز می گردد .
4- راهروها و راه های خروجی را به دقت بررسی کنيد و وسايلی را که در زمان زلزله راه ها را مسدود می کند به جای ديگری منتقل کنيد ( مثل ميز آرايش خانم ها و
5- نحوه قطع جريان های اصلی آب ، برق ، شوفاژ و گاز را نه اعضای خانواده آموزش دهيد تا در صورت عدم حضور شما هم بتوانند اقدامات لازم را انجام دهند .
6- پس از پايان زلزله بلافاصله شيرهای اصلی گاز را قطع کرده از اعمالی که ممکن است موجب آتش سوزی گردد,پرهيزکنيد . جرقه می تواند خطر ساز باشد ؛ روشن کردن چراغ اطاق يا روشن کردن يک کبريت برای روشنايي می تواند خساراتی جدی و جبران ناپذير در پی داشته باشد ؛ در صورت وقوع آتش سوزی و روبرو شدن با آن , فراموش نکنيد که همان اندازه که آتش می تواند خطرناک باشد ، دودهای سمی متصاعد شده بر اثر سوختن مواد مصنوعی می تواند موجب خفگی و مرگ گردد . در اين موارد تا می توانيد در سطوح پايين تر زمين و يا به صورت سينه خيز حرکت کنيد تا کمتر مواد سمی را استنشاق نمايند.
7- اگر در منزل آبگرمکن داريد حتماً آنرا به ديوار مهار کنيد ، سوختگی کم از آوار نيست !
8- فضاهای باز و سبز اطراف منزل خود را شناسايي کنيد . نزديکترين فضای باز شما محلی است که شما در زمان زلزله می توانيد به آنجا برويد و از آسيب پس لرزه ها در امان باشيد .
9- مکانی را انتخاب کنيد که همه اعضای خانواده , بعد از وقوع زمين لرزه در آنجا جمع شوند . البته هماهنگي ها با يد در قبل از وقوع زمين لرزه به عمل آمده باشد تا حضور ذهن کافی داشته باشيد .
10- نقاط امن محل کار و سکونت خود را در روی نقشه ای مشخص کنيد و آن را در اختيار نزديکانی که در شهرهای اطراف زندگی می کنند, خصوصاً معتمدين محله تان , قرار دهيد .
11- نزديک ترين محل های امدادرسانی مانند پايگاههای پشتيبانی ستاد مديريت بحران ,جمعيت هلال احمر , اورژانس , راهداری , درمانگاهها , آتش نشانی و قرارگاههای نيروی انتظامی را که در هنگام حادثه می توانند به شما کمک کنند , شناسايي کنيد .
12- از يک مهندس طراح ساختمان جهت بررسی ساختمان محل سکونتتان دعوت بعمل آورده , درباره راههای مراقبت از خانه با او مشورت کنيد .
ديگر موارد بسيار مهمی که پيش از وقوع زلزله بايد انجام دهيم و يا بايد فرا بگيريم عبارتنداز :
تهيه و تعبيه کيف يا جعبه امدادونجات و ساير ملزومات اضافی :
شما می توانيد با صرف مبلغی اندک يک ساک امدادی برای خود تهيه کنيد . اين ساک بايد حداقل دارای لوازم زير باشد :
1- چند ظرف آب معدنی و غذاهای کنسرو شده که بتواند نياز شما را برای حداقل سه روز تامين نماييد .
2- يک سری از داروهايي که توسط افراد خانواده هر روز مصرف می شود همچون داروهای (( کاهش فشار و قند خون – داروهای ديابت , قلب و ... )) به همراه لوازم کمک های اوليه
3- چراغ قوه – شمع – کبريت
4- چاقو – بشقاب و قاشق – درب بازکن – کنسرو – ظروف يکبار مصرف و کيسه فريزر ( با کشيدن کيسه فريزر بر روی بشقاب می توانيد از يک بشقاب برای دفعات زيادی بدون نياز به شستشو استفاده کنيد
5- مواد شوينده و ضدعفونی کننده و گندزدا
6- کيسه زباله بزرگ از نوع مرغوب ( محکم وکلفت : از اين کيسه می توانيد بجز زباله در مواقع لزوم بعنوان بادگير و يا بارانی استفاده کنيد
7- لباس گرم و لباس زير برای افراد خانواده , خصوصاً نوزادان و لوازم بهداشتی بانوان
8- يک سوت برای زنده يابی ( در صورتی که خدای ناکرده عزيزی در زير آوار باشد صدای سوت بهتر به زير آوار منتقل می گردد تا صدای انسان و يا حتی فرياد زدن
9- يک نقشه شهر با جانمايي بيمارستان مراکز امدادی و مراکز دولتی مرتبط با زلزله .
10- اسناد مهم وياداشتی شامل شماره تلفن های ضروری
11- يک راديو ترانزيستوری به همراه باطری اين ساک را يا در خارج از منزل ( صندوق عقب ماشين به شرطی که در پارگينگ نباشد ) و يا در مسير خروج از منزل قرار دهيدتا به راحتی بتوان آن را هنگام وقوع زلزله از منزل خارج نمود .
مباحثی که ذکر گرديد همه در جهت آمادگی پيش از وقوع زلزله بوده است حال که انشاءا... با بکار بستن يا فراگيری اين نکات علاج واقعه قبل از وقوع نموده ايد گام را جلوتر می گذاريم و نکاتی از علائم وقوع زلزله و عملکرد حين و بعد از زلزله را بررسی می نماييم . بديهی است اطلاعات آورده شده را نيز بايد مانند موارد گذشته در قبل از وقوع حادثه مطالعه و آگاه باشيم و با تمرينات متوالی حفظ آمادگی نمائيم تا در موقع لزوم استفاده گردد . چرا که در زمان حوادث فرصتی برای مطالعه و مراجعه به منابع و مطالب اينچنينی را نخواهيد داشت .
آشنايي با علائم احتمالی زلزله :
علائمی که برای پيش بينی زلزله بيان کرده اند متعدد است که البته تمامی آنها قابل توجه و کاربردی نمی باشد ، علائم عمده و قابل ذکری که در محيط مشاهده يا احساس می شوند , از اين جمله اند: دمای آب چشمه ها و قنوات و چاهها کاهش يا افزايش ناگهانی پيدا می کند و از نظر طعم دچار تغييرات محسوسی می گردد , پيش از وقوع زلزله شکافهايي در سنگها و پوسته زمين به وجود می آيد که همگی در جهت خاصی هستند و بعد از وقوع , شکافهای حاصله از زمين لرزه دقيقاً در امتداد شکافهای قبل از وقوع آن امتداد می يابد . حيوانات نيز در برابر زلزله از خود رفتارهای خاص بروز می دهند . اين رفتارها در حيوانات اهلی همچون خرگوش و الاغ به شکل فرار به سوی سربالايي رخ می دهد . ( آنها هيچگاه به سمت سراشيبی حرکت نمی کنند ) ، در ماهيها مرگ گروهی و بی دليل و در پرندگان اهلی همچون اردک و غاز که در مسير تابش امواج ماوراء صوت قرار گرفته اند , سوختگی در امحا و احشای داخلی و مرگ گزارش شده است . حيواناتی که در منزل نگهداری می شوند همچون سگها ، به شدت پارس می کنند و گربه های خانگی با جمع کردن بدن به صورت گلوله و يا انداختن خود در داخل ظروف گود همچون سطلهای زباله عکس العمل نشان می دهند .
شاهدان زيادی پس از زلزله گفته اند که با صدايي عجيب روبرو شده اند . در ابتدا معمولاً صدای نامتعارف شنيده می شود . در زلزله های بزرگ ابتدا صدای عجيبی همچون باد و طوفان و سپس صدای ضعيف شيشه های منزل شنيده می شود و به سرعت لرزش های اوليه که معمولاً با شدت بالا نيستند آغاز می گردد و پس از آن موج اصلی با مدت زمان چند ثانيه ای و پس از آن پس لرزه هايي با شدت پايين رخ داده زلزله پايان می يابد . ممکن است وقتی در جايي نشسته يا خوابيده ايد احساس کنيد ضربه ای عمودی به شما وارد می شود ؛ اين خود می تواند نشان از زلزله ای باشد که موج p که ضعيف تر و سريعتر است و اول به شما رسيده , پس به سرعت خود را آماده کنيد , چون ممکن است به فاصله اندکی پس از آن موج S که همان لرزه تخريب گر و اصلی است از راه برسد .
نحوه عملکرد شما در حين زلزله
1- اگر در داخل ساختمان هستيد , روی زمين بنشينيد و به کمک بازو و دست های خود , سر و پشت گردن را محافظت کنيد,يا اينکه زير يک ميز محکم بنشينيد و به پايه آن بچسبيد و يا زير درگاه يا گوشه اتاق بايستيد .
2- از آسانسور استفاده نکنيد و از اشيای بلند , سنگين و حفاظت نشده , مثل گلدان های لب پنجره , کولرهای پشت پنجره , بالکن ها و برآمدگی ساختمان بالای معبر و ... فاصله بگيريد .
3- اگر در اتومبيل هستيد , آن را در سمت راست خيابان متوقف کنيد تا سمت چپ برای عبور خودروهای امدادی باز باشد , سپس اتومبيل را خاموش کنيد ولی کليد را از جايش بيرون نياوريد و در داخل اتومبيل بمانيد و از راديو برای گرفتن اطلاعات بيشتر کمک بگيريد .
4- در رو يا زير پل ها رانندگی نکنيد .
5- اگر در فروشگاه , سينما يا ساختمان های پر ازدحام هستيد , از هجوم به سمت درهای خروجی خودداری نمائيد فقط سعی کنيد از ويترين ها و قفسه ها و ساير اشيای سنگين فاصله بگيريد .
6- در صورتی که روی ويلچر قرار داريد , همان جا بمانيد و آن را قفل کنيد .
7- اگر در آزمايشگاه های و مکان های مشابه هستيد , تا حد امکان از مواد شيميايی دور شويد .
8- اگر هنگام وقوع زمين لرزه , در حال خارج شدن از ساختمان و يا مجاورت آن هستيد , اولين کار, اين است که سر خود را در مقابل خطر ريزش آوار به کمک اشيايي مانند کيف , کتاب و يا تخته محافظت کنيد . ( در صورت در دسترس نبودن اين اشياء دستان خود استفاده کنيد
9- اگر خارج از منزل هستيد , به نقطه امنی دور از ساختمان ها , درختان و سيم های برق پناه ببريد .
10- مراقب خيابان های دارای شکستگی , شکاف های زمين , آتش سوزی و ترکيدگی لوله های آب باشيد تا هنگام گريز از خانه صدمه نبينيد .
11- از خيابان ها و کوچه های تنگ و باريک فوراً خارج شويد .
12- از پلهای هوايي عابر پياده و هوايي ماشين رو دور شويد .
13- از ديوارهای سنگ کاری شده , بخاری ديواری و شيشه های بزرگ فاصله بگيريد .
14- اگر جای شما مناسب است , تا توقف کامل زلزله در جای خود بمانيد .
15- يک کپسول آتش نشانی مناسب در منزل داشته باشيد و در مورد نحوه استفاده از آن , آموزش ببينيد و حتی الامکان آن را در آشپزخانه قرار دهيد .
16- اگر شما از قبل مسيرهای خروج از ساختمان را در ذهن تکرار کرده , و با خانواده به صورت يک مانور چند بار خروج سريع از منزل را انجام داده باشيد , می تواند با اولين لرزش برای خروج از منزل اقدام کنيد . البته اين در صورتی امکان پذير است که شما در يک برج و يا آپارتمان بلند مرتبه نباشيد ؛ البته باز هم اگر زلزله ای ضعيف را تجربه کرديد پس از پايان آن حتماً از خانه بيرون برويد , حتی اگر در برج زندگی می کنيد .
روابط عمومی شهرداری قهستان
